Backend Tərtibatçılığın Əsasları

Giriş: Backend Tərtibatçılığı nədir?

Backend tərtibatçılığı hər hansı bir veb tətbiqinin mühərrikidir. O, məlumatları idarə edir, sorğuları emal edir və səhnə arxasında hər şeyin düzgün işləməsini təmin edir. İstifadəçilər ön tərəfi (frontend) görsələr də və onunla qarşılıqlı əlaqədə olsalar da, backend onların hərəkətlərinin məntiqli nəticələrə çevrilməsini təmin edir—istər giriş etmək, istər alış-veriş etmək, istərsə də məlumat əldə etmək.

Sadə dildə desək, backend tərtibatçılığı server tərəfində işləyən kodun yazılmasını əhatə edir. Bu kodlar verilənlərlə işləyir, frontend ilə əlaqə qurur və tətbiqin düzgün işləməsinə kömək edir. Düzgün backend olmadan, ən gözəl dizayn edilmiş tətbiq belə istifadə olunmaz vəziyyətdə olar.

Backend və Frontend Tərtibatçılığı Arasındakı Fərq

Frontend və backend tərtibatçılığı birlikdə işləsə də, onların funksiyaları fərqlidir:

• Frontend Tərtibatçılığı: Veb saytın vizual və interaktiv elementlərinə diqqət yetirir. HTML, CSS və JavaScript (React, Angular, Vue.js kimi framework-lər) istifadə olunur.
• Backend Tərtibatçılığı: Məlumatların emalı, saxlanılması və təhlükəsizliyini təmin edir. O, verilənlər bazaları, API-lər, identifikasiya sistemləri və server tərəfi proqramlaşdırma dilləri ilə işləyir.

Frontend tərtibatçıları istifadəçilərin gördüklərini yaradır, backend tərtibatçıları isə həmin elementlərin düzgün işləməsini təmin edir.

Populyar Backend Proqramlaşdırma Dilləri

Layihənin ehtiyaclarına və genişlənmə imkanlarına uyğun olaraq doğru proqramlaşdırma dilini seçmək vacibdir. Ən çox istifadə olunan backend dillərindən bəziləri:

1. Python: Oxunması və istifadəsi asan olan Python geniş şəkildə veb tərtibatçılığı (Django, Flask), avtomatlaşdırma və süni intellekt tətbiqlərində istifadə olunur.
2. JavaScript (Node.js): Node.js vasitəsilə JavaScript həm frontend, həm də backend üçün istifadə oluna bilər. Real-time tətbiqlər və genişlənə bilən həllər üçün idealdır.
3. Java: Dayanıqlılığı və performansı ilə tanınan güclü bir dildir. Java enterprise tətbiqlərdə və Android tərtibatçılığında (Spring Boot) geniş istifadə olunur.
4. PHP: Əsasən veb tərtibatçılığında istifadə olunan server tərəfi dili. WordPress, Laravel və digər CMS sistemlərini gücləndirir.
5. C#: Microsoft-un .NET ekosistemində geniş istifadə olunur və enterprise tətbiqlər və Unity ilə oyun tərtibatçılığı üçün idealdır.

Hər dilin öz güclü tərəfləri var və ən yaxşı seçim layihənin tələblərinə və tərtibatçının bacarıqlarına əsasən edilir.

Backend Tərtibatçıları üçün Əsas Alətlər

Effektiv backend sistemləri qurmaq və idarə etmək üçün müxtəlif alətlər istifadə olunur:

• Versiya Nəzarəti: Git (GitHub, GitLab, Bitbucket) kod dəyişikliklərini izləməyə və idarə etməyə kömək edir.
• Verilənlər Bazası İdarəetməsi: MySQL Workbench, pgAdmin, MongoDB Compass kimi alətlər verilənlər bazası ilə işləməyi asanlaşdırır.
• Bulud Platformaları: AWS, Google Cloud və Azure genişlənə bilən və təhlükəsiz hostinq təmin edir.
• Konteynerləşdirmə və Virtualizasiya: Docker və Kubernetes tətbiqlərin yerləşdirilməsini və resurs idarəsini sadələşdirir.
• Monitorinq və Loglama: Prometheus, Grafana və ELK Stack sistemin fəaliyyətini izləməyə və problemləri aşkarlamağa kömək edir.
• CI/CD Prosesləri: Jenkins, GitHub Actions və GitLab CI/CD proqram təminatının yerləşdirilməsini və yenilənməsini avtomatlaşdırır.

Bu alətlərlə işləmək bacarığı tərtibatçının effektivliyini və problemləri həll etmə qabiliyyətini artırır.

Dünyada Backend Tərtibatçılarının Maaşları

Backend tərtibatçılığı yüksək tələbat olan bir sahədir və maaşlar yerləşdiyi ölkəyə, təcrübəyə və şirkətə görə dəyişir. 2025-cü il üçün orta illik maaşlar belədir:

• Amerika Birləşmiş Ştatları: $100,000 - $150,000
• Böyük Britaniya: £50,000 - £80,000
• Dubay (BƏƏ): AED 150,000 - AED 300,000
• Azərbaycan: AZN 35,000 - AZN 100,000

Maaşlar tərtibatçının texniki bacarıqlarına, bazar tələbinə və işlədiyi şirkətin büdcəsinə əsasən dəyişə bilər.

Backend Tərtibatçılığı Harada Öyrənmək Olar?

Əgər backend tərtibatçılığı bacarıqlarınızı inkişaf etdirmək istəyirsinizsə, aşağıdakı resurslardan faydalana bilərsiniz:

• Onlayn Kurslar: Udemy, Coursera və Pluralsight platformalarında backend tərtibatçılığı kursları mövcuddur.
• Kitablar: The Pragmatic Programmer, Eloquent JavaScript, Designing Data-Intensive Applications kimi kitablar dərin biliklər təqdim edir.
• Praktiki Platformalar: LeetCode, HackerRank və Codewars kod yazma bacarıqlarınızı təkmilləşdirməyə kömək edir.
• Akademiyalar və Bootcamp-lər: ABB Tech Academy kimi proqramlar backend tərtibatçılığı üzrə strukturlaşdırılmış təlimlər təklif edir.
• İcma və Forumlar: GitHub, Stack Overflow və Reddit kimi platformalarda backend tərtibatçılarla əlaqə saxlaya və sahədəki yeniliklərdən xəbərdar ola bilərsiniz.

Nəticə

Backend tərtibatçılığı hər bir veb tətbiqin ayrılmaz hissəsidir və məlumatların emalı, təhlükəsizlik və funksionallıq kimi əsas aspektləri təmin edir. Əgər bu sahədə biliklərinizi artırmaq istəyirsinizsə, müasir texnologiyalar, alətlər və ən yaxşı təcrübələrə diqqət yetirmək sizi daha effektiv tərtibatçı edəcək.

Strukturlaşdırılmış tədris üçün ABB Tech Academy-də backend tərtibatçılığı üzrə xüsusi təlim proqramlarını nəzərdən keçirə bilərsiniz. Qeydiyyatdan keçmək üçün linkə daxl ola bilərsiniz https://abbtech.az/az/backend-java